Wat is bodemverdichting?
Bodemverdichting of bodemcompactatie is een achteruitgang van de bodem waardoor de normale gezonde bodemstructuur verloren gaat. De bodem wordt samengedrukt door lichtere (bv. Grasmaaier) of zwaardere machines (bv. Kranen, auto’s,…).
Waarom is een compacte bodem een probleem rond bomen en planten?
Als je steeds hetzelfde wegje neemt in je gazon, een auto parkeert, met een graafmachine in je tuin bomen plant,… dit geeft allemaal druk op de bodem. De verschillende gronddeeltjes worden dichter op elkaar geduwd. De aarde rond de boom of plant, wordt dan verdicht. Het zorgt voor verschillende slechte zaken:
- Water kan moeilijker de grond indringen, waardoor de wortels te weinig water krijgen die ze nodig hebben
- De wortels kunnen onvoldoende voedingsstoffen binnen krijgen, wat leidt tot een vertraagde groei.
- De boom krijgt via zijn wortels te weinig zuurstof
- De diertjes (het bodemleven) kunnen zich niet meer goed bewegen in de grond, waardoor ze dus ook geen omzetting van organisch afval meer kunnen doen.
- Je grond, je planten en bomen sterven af.
Hoe kan je de bodemverdichting meten?
De bodemverdichting wordt gemeten met een penetrometer. Een gezonde bodem heeft een verdichting tussen 0 en 2 mPa. Van zodra er meer dan 2mPa wordt vastgesteld, kom je in een oranje (waakzame) zone. Indien de grond meer dan 3mPa verdicht is, is het doorgroeien voor wortels van planten en bomen niet meer mogelijk.
Zelf kan je wat eenvoudige tests doen die je ook al een idee kunnen geven of je grond verdicht is of niet:
- neem een schepje grond en bekijk het: is het grijsachtig, droog en dof?
- Geraak je met een schroevendraaier niet helemaal zonder veel moeite in de grond?
Dan is de kans groot dat je bodem verdicht is.
Bodemverdichting is één van de grootste problemen waarmee bomen te maken krijgen.
Wouter Crucke, De Boomdokter
Wat veroorzaakt de bodemcompactatie?
Kleine zaken veroorzaken reeds bodemverdichting. Steeds hetzelfde pad volgen in je tuin veroorzaakt een mPa tussen 1-2. Maar de auto die continu over hetzelfde stuk grond rijdt veroorzaakt een verdichting van 5mPa.
De grootste tip die ik kan geven: gebruik GEEN graafkranen in de tuin zonder gebruik te maken van stevige rijplaten. Door de rijplaten wordt de druk verdeeld en geeft dit een lagere impact op de bodem. Stel dit als eis bij de werken van een (tuin) aannemer!
De ene grond is uiteraard ook gevoeliger voor de bodemcompactatie dan de andere. Leem -en kleihoudende gronden bv. Zijn gevoeliger dan zandgronden. Ook de vochtigheid speelt een belangrijke rol. Hoe natter de bodem, hoe groter de schade.
Wat zijn de symptomen van bodemverdichting?
- Water dat lang blijft staan na een regenbui
- Bomen en planten in de omgeving die niet willen floreren of achteruit gaan.
- Het bewerken van de grond die meer inspanning vraagt dan anders
- Misvormde wortels of wortels die niet in de grond groeien maar te oppervlakkig blijven
Hoe zie je de gevolgen van bodemverdichting op je boom?
Het probleem is, dat dit probleem zich pas na enkele jaren laat zien. De conditie gaat traag achteruit (als boomdokter zie ik de symptomen sneller omdat ik er een geoefend oog voor heb), er ontstaan ziektes en de boom zal geleidelijk aan afsterven.
Hierdoor wordt er vaak te weinig de link gelegd tussen het achteruit gaan van een boom / tuin en de graafwerken van bv. 5 jaar geleden.
En wat nog erger is… het duurt lang vooraleer je de situatie terug omgekeerd hebt.
Wees dus alert en neem wat extra de tijd om geen verdichting te krijgen in je tuin.
Hoe zie je dat je boom in een verdichte grond staat?
Als je boom het moeilijk lijkt te hebben, bijvoorbeeld:
- weinig of kleinere bladeren
- dode takken
- niet goed groeien
- weinig vruchten
- dode takken aan de toppen van de boom
- geen dicht bladerdek
Dan is het beter om je boom te laten onderzoeken. In vele gevallen is het nog niet allemaal verloren en kan de boom nog verder geholpen worden om nog langer te leven.
Bomen planten in gecompacteerde grond, is dat een goed idee?
Wacht met de aanplant van nieuwe bomen, totdat het bodemprobleem is opgelost. De bomen of planten zullen zowiezo niet kunnen groeien en later afsterven. Dit is dus weggegooid geld.
Hoe voorkom je bodemverdichting of hoe kan je bodemverdichting tegen gaan?
- Rij of parkeer NIET op de wortelzone van de boom. Kijk op de schets hieronder en respecteer de totale boombeschermingszone.
- Zet bij bouwwerken de wortelzone van de boom af (zie hieronder totale kroonbeschermingszone) waardoor het onmogelijk wordt om met machines op deze plaats te komen. Maak voor de start van de woning duidelijke afspraken met de aannemer dat deze zone niet betreden mag worden.
- Laat ook geen afval, grond, voorraad van materiaal,… toe in deze boombeschermingszone.
- Indien er toch kranen moeten passeren, moet er voor rupsvoertuigen gekozen worden.
- Maar deze mogen niet manoeuvreren in de wortelzone en
- er MOETEN rijplanten gelegd worden. Dit zijn sterke platen die de druk van de machine verdelen over de grond waardoor de inpakt lager is.
- Gebruik zo weinig mogelijk machines in je tuin, ook bij de tuinaanleg. Indien dit toch nodig is, gebruik rijplaten.
Hoe kan ik de bodem terug herstellen en bodemverdichting verhelpen?
Dit is heel moeilijk, en vaak een proces van enkele jaren. Dus beter voorkomen dan genezen!
Als het probleem groot is (wat ik helaas vaak zie bij achteruitgang van bomen), kan je de bodem laten ploffen. Er worden op verschillende afgemeten plaatsen gaten rond de boom gaten gemaakt in de grond met een plof-toestel om op diepte lucht in te persen zodat de grond open breekt.
Op hetzelfde moment wordt er granulaat in de breuklijnen gezet, waardoor de grond niet direct terug toeslaat op dezelfde plaats. Je boom zal hierdoor gemakkelijker kunnen ademen en beter toegang krijgen tot water en voedingsstoffen. Vraag hiervoor een offerte aan.
Als het een klein probleem is (bijv. door altijd hetzelfde paadje te nemen in het gras/tuin) , kan je dit verbeteren door compost in te werken in de bovenste 10 cm van je grond. Op deze manier voeg je een hoop nieuwe voedingsstoffen toe. Voeg dit ieder jaar toe, en je zal je bodem ieder jaar zien beteren.
Je kan ook nog regenwormen toevoegen. Er bestaat zoiets als wormencompost, op deze manier help je je bodem echt een heel eind op weg. Wormen eten vanuit de compostlaag door verdichte grond heen en helpen zo een gezonde lucht en waterstroom te herstellen.