Insecten, aantastingen en ziekten kunnen de gezondheid van uw boom in gevaar brengen. Van zodra je ook maar enige verandering in de verschijning van uw boom opmerkt, moet je onverwijld overgaan tot een nauwkeurig onderzoek van het probleem. Door de specifieke symptomen van de schade te onderzoeken en de oorzaken te begrijpen, zal je in staat zijn om een diagnose van het probleem te maken en een werkzame behandeling uit te voeren.
Stress
Basiselementen die de gezondheid van een plant beïnvloeden zijn onder meer voldoende water en licht en een goede balans tussen de verschillende voedingstoffen. Te veel of weinig van een van deze voorwaarden kan stress bij de plant veroorzaken.
Stress door omgevingsfactoren verzwakt planten en maakt ze gevoeliger voor een aanval door ziektes en insecten of schimmels.
Ook bomen hebben hier mee te kampen. Factoren kunnen hier onder andere zijn : schaduw en de competitie voor water en voedingstoffen in hun natuurlijke omgeving, waardoor ze hun groei bijstellen en patronen gaan ontwikkelen die de beschikbaarheid van deze stoffen weerspiegelen. Maar ook ingrijpende veranderingen in de omgeving spelen mee. Wanneer bijvoorbeeld verbouwingen gebeuren vlakbij de boom of wegenwerken in ‘de buurt’ (kan tot ene paar kilometer zijn!)
Ook al zijn bomen aangepast aan het leven in stresvolle condities in de natuur, toch is de stress die zij ons verstedelijkt landschap ervaren vaak meer dan ze aankunnen en maakt het hen meer gevoelig voor parasitaire insecten en ziektes en paddestoelen.
Diagnose
De correcte diagnose van de gezondheidsproblemen van een plant/boom vereist een zorgvuldig onderzoek van de situatie.
- Alles begint met een acurate identificatie van de boom. Omdat veel insecten en ziekten specifiek voor een bepaalde boom zijn, kan deze juiste informatie snel een limiet betekenen van het aantal in aanmerking komende ziektes en aandoeningen.Zoek naar een patroon in de abnormale verschijnselen. Het kan nuttig zijn om de aangetaste plant te vergelijken met andere planten in de omgeving van dezelfde soort.
- Verschillen in kleur of groei kunnen al een belangrijke sleutel vormen tot de oplossing van het probleem.Schadepatronen die niet uniform zijn kunnen een indicatie zijn van insecten of ziektes. Uniforme schade over een breed gebied – misschien bij verschillende variëteiten – zijn meestal een indicatie van stoornissen veroorzaakt door factoren als een fysieke verwonding, slechte drainage of het weer.
- Onderzoek zorgvuldig het landschap. De geschiedenis van het gebied en het aanpalende land kunnen al veel problemen aantonen. Het aantal van de aangetaste soorten kunnen ook helpen om een onderscheid te maken tussen de infecterende pathogenen die meer plantspecifiek zijn in vergelijking met de chemische en de omgevingsfactoren die vele andere verschillende soorten aantasten. De meeste pathogenen nemen een relatief lange tijd om zich doorheen een gebied te verspreiden; als een groot deel van de bomen ziek wordt van de ene dag op de andere, is een pathogeen wellicht niet de oorzaak van de ziekte.
- Onderzoek de wortels. Kijk goed naar de kleur: bruine of zwarte wortels zijn meestal een signaal voor problemen. Bruine wortels wijzen vaak op een droge bodem of de aanwezigheid van giftige chemische stoffen. Zwarte wortels zijn dan weer vaak een indicatie voor een overdadig vochtige bodem of de aanwezigheid van organismen die de wortels doen rotten.
- Check de stam en de takken. Onderzoek de stam grondig op wonden omdat ze de ingang kunnen vormen voor pathogenen en organismen die de wortels doen rotten. Wonden kunnen veroorzaakt worden door het weer, vuur, grasmaaiers en knaagdieren, evenals een waaier aan andere omgevings- en mechanische factoren. Grote defecten kunnen wijzen op een potentieel gevaarlijke boom.Bekijk de positie en de verschijning van aangetaste bladeren. Dode bladeren aan de top van de boom zijn meestal het resultaat van omgevings- of mechanische stress van de wortels van de boom. Gebogen og gedraaide bladeren kunnen een indicatie zijn voor een virale infectie, insecten, of de blootstelling aan pesticiden. De grootte en de kleur van het gebladerte kan heel wat weten te vertellen over de gezondheid van de boom. Maak een nota van deze of andere abnormaliteiten.
Ziekten
We onderscheiden een 6-tal groepen:
- Schimmels
- bacteriën
- virussen
- fytoplasma’s
- insecten
- mijten
Drie dingen zijn nodig om een ziekte de kans te geven zich te ontwikkelen:
- de aanwezigheid van een pathogeen (de ‘agent’ die de ziekte veroorzaakt)
- de ontvankelijkheid van de plant voor dit pathogeen
- Een omgeving die geschikt is voor de ontwikkeling van de ziekte
De ontvankelijkheid van planten voor een bepaalde ziekte wisselt van soort tot soort. Heel wat programma’s ter preventie van een ziekte spitsen zich toe op het gebruik van soorten die resistent zijn tegen het pathogeen. Zelfs al is het pathogeen aanwezig en is een ontvankelijke gastplant beschikbaar, dan nog moeten de juiste factoren in de omgeving aanwezig zijn en dit gedurende de correcte tijdsperiode om het pathogeen de kans geven de boom te infecteren.
Ziektes kunnen in twee ruime categorieën onderverdeeld worden: zij die veroorzaakt worden door infecterende en levende agenten (ziekten) en zij die werden veroorzaakt door niet levende en niet infecterende agenten (stoornissen).
Voorbeelden van infecterende agenten zijn onder mee schimmels, virussen en bacteriën. Niet infecteren ziekten, die ca. 70 tot 90 % uitmaken van alle plantenproblemen in stedelijke gebieden, kunnen veroorzaakt worden door factoren zoals:
- tekorten aan voedingstoffen
- extreme schommelingen in de temperatuur
- vandalisme
- vervuiling en fluctuaties van de grondwaterstand
- verdichting van de bodem.
Niet infecterende stoornissen produceren vaak symptomen die gelijken op die van de infecterende ziektes. Daarom is het van essentieel belang om een goed onderscheid tussen de beide te maken om te kunnen overgaan tot het geven van de juiste behandeling.
Schimmels
Ze hebben elk hun eigen manier om binnen te dringen in een boom en te leven van het voedsel dat daar aanwezig is. Binnen de schimmels onerscheiden we drie grote groepen:
- Saprofyten leven vooral van dood weefsel. Door het dode hout af te breken zijn ze in staat om plantenresten te verteren.
- Parasieten richten zich op levende planten. Amper 5% van alle schimmels zijn parasitaire schimmels
- Symionten leven dan weer in harmonie met de gastheer. Ze geven dus iets in ruil om iets te krijgen. Zo zijn er heel wat schimmels onder de groep van de mycorrhiza. De mycorrhiza vergroeien met de wortels van bomen en brengen water en voeding uit de bodem bij de wortels en hij neemt op zijn beurt suikers op uit de wortels van de boom.
Schimmels zijn overal en vaak latent aanwezig (aanwezig maar niet actief). Pas wanneer de bomen of planten signalen uitsturen die aan de schimmel vertellen dat ie verzwakt, zal de schimmel actief worden. Ze zijn vaak al vele jaren in de boom actief vooraleer de leek ontdekt dat er een schimmel in zijn boom leeft. En dan is het vaak te laat om nog adequaat in te grijpen. Preventief uw bomen laten controleren is dus heel zinvol als u op uw bomen gesteld bent. Wanneer de aantasting ernstig is kunnen de schimmels volledige bomen uithollen. Het hoeft niet levensbedreigend te zijn maar in dergelijk stadium is het verstandig om bomen te onderzoeken met een picus tomograaf. Zo kunnen we bepalen of ie hol is, in welke mate de stam hol is en of er een gegronde reden is om te twijfelen aan de stabiliteit van de boom.
Insecten
Sommige insecten kunnen verantwoordelijk zijn voor het veroorzaken van verwondingen en schade aan bomen. Door bomen te ontbladeren en hun sap af te tappen, kunnen insecten de groei van een plant vertragen. Door gaten te boren in de stam en takken, komen zijn tussenbeide in de stroom van de sappen en verzwakken ze de structuur van de boom. Insecten kunnen ook ziektes van andere planten overdagen. Toch is in vele gevallen het probleem van de insecten ondergeschikt aan de problemen die kunnen veroorzaakt worden door een stressaandoening of een pathogeen.
Het is van groot belang te onthouden dat de meeste insecten eerder een weldadige dan een destructieve invloed op bomen en planten hebben. Ze helpen met het verspreiden van pollen of ze handelen als de natuurlijke vijand van meer schadelijke soorten. Het is daarom dat het doden van insecten zonder zicht te hebben op hun soort en functie uiteindelijke en desastreuze invloed op de gezondheid van de boom kan hebben.
We kunnen de insecten indelen in drie categorieën naargelang hun methode van eten:
- kauwen
- zuigen
- boren.
Insecten uit iedere van deze drie groepen hebben specifieke patronen van schade die je zullen helpen bij het determineren van wat er met de boom aan de hand is en welke behandeling je moet uitvoeren. Ga steeds te rade bij een expert als je ook maar enige twijfel hebt over de natuur van het insectenprobleem of wat de juiste behandeling is.
Kauwende insecten eten het weefsel van de planten zoals bladeren, bloemen, knoppen en twijgen. Een indicatie van schade aangebracht door dit type van insecten zien we vaak aan de hand van oneven of gebroken randen van de bladeren, het skeleteren van de bladeren en het ondermijnen van de bladeren. Kauwende insecten kunnen onder meer volwassen kevers of larven zijn, motlarven en nog heel wat andere soorten groepen van insecten. De schade die ze aan bladeren kunnen veroorzaken die we hierboven al beschreven kan helpen om het ‘pestende’ insect te identificeren.
Zuigende insecten laten hun bek (ook proboscis genoemd) in de weefsels van de bladeren, twijgen, takken, bloemen of het fruit van de bomen doordringen en voeden zich dan met de sappen van de plant. Je kan de schade die deze zuigende insecten aan de boom aanrichten opmerken onder de vorm van het verkleuren, het wegkwijnen, het verschrompelen, vlekken op de bladeren (stippen), honingdauw of een algemeen gebrek aan leven in de door zuigende insecten aangetaste boom.
Borende insecten besteden hun tijd ergens onder de schors van een boom onder de vorm van larven. Sommige borende insecten doden twijgen en takjes wanneer de volwassen insecten zich voeden of wanneer de eieren omgezet worden in larven die zich in de stam boren en dan volwassenen worden. Andere borende insecten, ook wel bekend als schorskevers, paren op of net onder het oppervlak van de syam, en de volwassen exemplaren leggen hun eitjes in tunnels onder de schors.
De behandeling
De methode om een behandeling uit te voeren op de problemen veroorzaakt door een specifiek insect of een bepaalde ziekte hangen af van de soort, de omvang van het probleem en een brede waaier aan nog andere factoren die specifiek zijn volgens de situatie in kwestie en bepaalde lokale omstandigheden. Doe zeker altijd beroep op de hulp van een professional als je ook maar enige twijfel hebt over de natuur van het probleem en wat de juiste behandeling ervan is.