Eikenprocessierups

Wat is de eikenprocessierups?

De eikenprocessierups (Thaumetopoea processionea) is de larve van een grijze nachtvlinder die van april tot juli voorkomt. Deze rups heeft haartjes, overal op zijn lijfje, en deze noemen we brandharen. Ze geven deze haren af ter verdediging bij gevaar en dat is behoorlijk effectief. De haartjes veroorzaken hevige jeuk en huidontstekingen. Wanneer ze ingeademd worden is het zelfs ernstig te noemen, deze haren kunnen tot 6-7 jaar lang voor overlast zorgen.

Hoe herken je de eikenprocessierups?

De voorvleugels van de vlinders zijn geelachtig grijs met drie zwartgrijze dwarsstrepen en middenvlek. Bij de vrouwtjes zijn die dwarsstrepen minder goed te zien. De achtervleugels hebben een donkere schaduwband. Net als de voorvleugels is het achterlijf geelgrijs en bij de vrouwtjes heeft het laatste deel een groepje korte, donkere haren waarmee ze haar eitjes afdekt. De mannelijke vlinders zijn kleiner dan de vrouwtjes. Het zijn actieve nachtvlinders. Uit de nesten komen meer mannetjes dan vrouwtjes.

De eitjes overwinteren op de twijgen. Van half april tot begin mei ontluiken de larven, dit is meestal voor het uitlopen van de knoppen. De larven verpoppen in het nest in de periode juli-augustus. Daarna verschijnen de volwassenen en die blijven actief tot in september met een hoogtepunt in augustus. De vrouwtjes leggen hun eitjes in de onmiddellijke omgeving van waar ze uit de poppen komen. De volwassenen leven amper drie dagen. Er is één generatie per jaar.

Wanneer komt de processierups voor?

Overlast door eikenprocessierupsen komt meestal voor in de maanden mei, juni en juli. Maar de overlast is niet altijd beperkt tot deze maanden. De nesten worden namelijk gemaakt van brandharen, en deze nesten blijven bestaan. Dus ook in de andere maanden is het nuttig om de nesten te laten verwijderen.

De rups verdwijnt wanneer die verpopt tot vlinder. Je ziet de vlinders verschijnen vanaf eind juli. In de maanden juli-augustus verpoppen ze waarna ze in augustus-september terug nachtvlinders worden. Deze motten leven slechts een 3-tal dagen en in deze periode leggen de vrouwtjes terug tientallen (30 tot 300 )eitjes af.

Vorig jaar hadden in Vlaanderen vooral de provincies Antwerpen en Limburg grote hinder van de rups, maar ze komen ook steeds meer voor in Vlaams-Brabant en Oost-Vlaanderen. In West-Vlaanderen is de overlast tot nu toe zeer beperkt. Zoals hun naam doet vermoeden komen ze meestal voor op de eiken.

Hoe de eikenprocessierups bestrijden?

Een expert inhuren voor de bestrijding van processierups is de enige goede oplossing. De kans bestaat immers, indien je de nesten zelf probeert te lijf te gaan, dat je brandharen van de rups op je lichaam krijgt of inademt tijdens de bestrijding. Dat zorgt voor een heleboel problemen en je kunt er bovengoed stevig ziek van worden. We raden het dus ten stelligste af om zelf de bestrijdingsmiddelen van professionals te hanteren. Het is niet evident om op veilige manier de rupsen zelf te bestrijden. De eikenprocessierups bestrijden kan enkel met de hulp van een expert!

Denk aan je gezondheid en die van de mensen rondom je. Een onvoorzichtige bestrijding zorgt meestal voor meer problemen dan voordien! De brandharen vliegen immers snel in het rond en die veroozaken de problemen. Ze kunnen tot 100 meter ver wegvliegen met de wind.

Ter informatie delen we hier graag enkele methoden waarop de eikenprocessierups bestreden kan worden:

1. Van zodra je een nest met rupsen opmerkt (april tot juli), ze laten verwijderen door boomverzorgers die daarin gespecialiseerd zijn: vul hier het contactformulier in om je nesten te laten verwijderen.
2.      Op tijd (juli tot september) een feromoonval ophangen. Deze feromoonval lokt de mannelijke motten, vangt ze in de pot en laat ze daar sterven (omdat ze de uitweg niet meer vinden). Het is vooral een manier om tijdig te zien of je deze in de buurt hebt en zo tijdig kan ingrijpen.

Wil je toch zelf actie ondernemen? Denk er dan over om enkele mezenkastjes te installeren en plaats alvast preventief een feromoonval om de overlast volgende zomer te vermijden.

Nesten manueel laten wegnemen door een expert.

Het nest wordt dan manueel verwijderd en in een speciale zak gestoken. We brengen het nest dan naar een gespecialiseerde dienst die de rupsen verder neutraliseert.

Rupsen gespot? Neem géén risico en neem contact op.

Nieuwe techniek met heet water

Deze relatief nieuwe techniek om processierupsen te bestrijden, bestaat uit een behandeling met heet water. Het water moet voor dit proces minstens een temperatuur van 80 graden Celsius bedragen op het moment dat het effectief bij de rupsen terecht komt.

Wanneer het water niet de juiste temperatuur heeft, kan deze techniek erg onveilig zijn. Ook de kracht van de straal is heel belangrijk zodat de brandharen niet in het rond gaan vliegen.

Wil je eikenprocessierupsen laten bestrijden met deze techniek? Neem contact met ons op om een afspraak te maken.

Mezenkastjes installeren in de tuin

Mezenkastjes zijn een interessante manier om processierupsen te bestrijden. Mezen zijn namelijk verzot op rupsen, dus hoe meer meesje je naar je tuin kunt lokken, hoe minder rupsen je zal zien.
Het is sowieso een goed idee om mezen naar je tuin te lokken, of je nu overlast hebt van de eikenprocessierups of niet.

Kan ik de eikenprocessierups preventief bestrijden?

Ja! Je kunt zeker inspanningen doen om ervoor te zorgen dat je volgende zomer minder overlast ondervindt van de rupsen.

Nadat eind juli de rupsen ontpoppen tot nachtvlinders, kun je feromoonvallen plaatsen. Deze feromoonvallen lokken de mannelijke vlinder in de val. De vlinder kan daarna niet meer ontsnappen en sterft in de val. Dit zorgt voor een stevige uitdunning van de populatie volgend jaar!

Wanneer de mot eenmaal in de val vliegt, kan ze niet meer ontsnappen. Deze mot kan dan alvast niet voor nieuwe eitjes zorgen tijdens het volgende seizoen.

De preventieve bestrijding van processierups met een feromoonval geeft je een goed beeld van de huidige populatie in je buurt. Het opzet is dan tegelijkertijd om zoveel mogelijk mannelijke motten te vangen en zo de populatie uit te dunnen.

Wil je de nesten laten verwijderen door een ervaren boomverzorger?

Hoe is de cyclus van de eikenprocessierups?

De pakketjes met eieren worden aan de onderkant van jonge twijgen afgezet. De eitjes zijn amper 1 mm groot en wit van kleur. Zo’n pakketje is langwerpig en bevat een zevental rijen eitjes naast mekaar. De vrouwtjes dekken ze af met hun haren en schubben. Eén vrouwtje kan 30 tot 300 eitjes leggen en die zijn (helaas) zelfs goed bestand tegen een vorstperiode.

De larven kennen 6 stadia en 1 popstadium. Tussen ieder larvestadium komt er vervelling voor.

• In het eerste stadium is de larve oranje-geelachtig met een zwarte kop en ze is bedekt met lange witte haren die in roodoranje wratten ingeplant zijn.
• Vanaf het tweede larve stadium zijn ze grijs van kleur. Naargelang de larve ouder wordt evolueert de kleur naar blauwgrijs met lichtgekleurde zijden.
• Vanaf stadium drie komen de brandharen op het rupslichaam. De volwassen larven zijn 2,5 tot 3 cm groot en ze kunnen tot 700.000 brandharen hebben. Die zijn 0,1 tot 0,2 mm lang en zijn pijlvormig met weerhaakjes. Ze fungeren als verdedigingsmechanisme.
• In het vierde stadium maken de larven de typische nesten tegen de stammen aan de zonnekant of aan de onderkant van dikke takken en zelfs aan de voet van de stam. Die nesten bestaan uit spinsels van haren, vervellinghuiden en uitwerpselen, ze zijn de grootte van een tennisbal tot een voetbal en soms zelfs nog groter. Daarin kunnen duizenden rupsen zitten. Overdag blijven de rupsen in de nesten maar s avonds trekken ze in processie naar de boomtoppen op zoek naar voedsel.

Voordat ze gaan verpoppen maken de volwassen rupsen een stevige cocon uit haren en ander materiaal. De poppen zijn ongeveer 1,5 cm groot.

Wat zijn de natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups?

• Koolmezen, pimpelmezen en boomklevers zijn verlekkerd op rupsen en kunnen je op deze manier helpen in de bestrijding van de rupsen. Maak het de mezen daarom extra goed in je eigen tuin en lees nog eens de 10 tips om de vogels in je tuin te verwennen.
• Vleermuizen eten dan weer de vlinder van de eikenprocessierups op. ’s Avonds bij zonsondergang kan je ze waarnemen in hun vangsten. Een prachtig schouwspel.
• Sluipwespen leggen hun eitjes in de het lichaam van de rups, waardoor die van binnenuit wordt opgegeten.

Welke gevolgen heeft de processierups voor bomen en gewassen?

De jonge rupsen eten de topscheuten van de net uitgekomen eikenbladeren. Later eten ze ook aan de oudere bladeren over de hele boom, ze kunnen die boom zelfs kaalvreten. Na herhaalde aantastingen zal de boom verzwakken en wordt hij gevoeliger voor stressfactoren en ziektes.

De brandharen van de rupsen komen los door de wind en verspreiden zich door de lucht. Mens en dier (honden, paarden en in mindere mate ook katten) die hiermee in contact komen kunnen er problemen van krijgen. De overlast kan al vanaf half mei voorkomen maar de maanden juni, juli en augustus zijn het ergst. De brandharen kunnen immers 5 tot 7 jaar actief blijven, pas dus ook op met oude nesten.

Mag ik de eikenprocessierups wegbranden?

Neen! Het wegbranden van de eikenprocessierups is een methode die enkel aangewend mag worden door specialisten. We raden ten stelligste af dat je zelf thuis processierupsen gaat verbranden.

Het wegbranden van processierups is een erg risicovolle onderneming. Behalve het feit dat je brand kunt veroorzaken, is de kans ook groot dat je de haren van de rups wegblaast met het vuur, wat voor grote overlast en gezondheidsproblemen kan zorgen.

Kan ik de processierups wegspoelen met water?

Neen! Rupsen wegspuiten met water zorgt voor extra overlast.

Eerst en vooral gaan de rupsen niet verdwijnen na een behandeling met water. Ze leven gewoon verder. Bovendien is de kans enorm groot dat je bij het besproeien van de rupsen de brandhaartjes verder verspreidt. Dat zorgt voor een extra overlast en gezondheidsrisico. Er is wel een nieuwe techniek met heet water die bovenaan deze blog staat beschreven.

Kan ik de processierups bestrijden met plastic folie?

Neen! We zien dat deze vraag regelmatig gesteld wordt op het internet. Het is niet zo’n vreemde vraag, want in verschillende gemeentes in België zien we bomen die door gemeentewerkers worden ingepakt met plastic folie. De plastic folie kan er inderdaad voor zorgen dat de rupsen niet naar beneden komen, maar het zal er niet voor zorgen dat er geen nesten in je boom komen. Het is namelijk de mot die de eitjes aflegt op de boom, die laat zich niet tegenhouden door een plastic folie.

Plastic folie houdt processierupsen niet tegen. Het heeft dus weinig zin en de kans is groot dat de folie of plastic later als zwerfvuil in de natuur terecht komt. Niet doen dus!

Komt de gemeente tussen in de bestrijding van de processierups?

Neen! De gemeente komt je niet te hulp wanneer je overlast hebt van processierupsen op je privé domein. Gemeentelijke besturen houden zich eventueel wel bezig met de bestrijding van de rupsen in parken en openbare domeinen. Voor overlast op privé terrein ben je aangewezen op de assistentie van een professional.

Welke gevolgen heeft de processierups voor mensen?

De meeste problemen worden veroorzaakt door contact met de ogen, de huid en de slijmvliezen van de luchtwegen. Dit kan de volgende klachten geven:

• Jeuk
• Zwelling
• Roodheid van de huid
• Vocht- en slijmproductie
• Ontstekingen
• Ademhalingsproblemen
• Koorts
• Duizeligheid
• Braken
• Allergische reacties.

De reactie verschilt van persoon tot persoon en kan, bij herhaalde blootstelling, erger worden. Na ongeveer twee weken verdwijnen de effecten. Zo niet moet men een dokter raadplegen, dat moet ook bij zeer heftige reacties.

Heeft mijn huisdier last van de eikenprocessierupsen?

Jazeker! Jouw huisdieren, zoals honden of katten, kunnen even sterk reageren op de brandharen van de processierups.

De symptomen bij je huisdieren zijn dezelfde als de symptomen bij mensen. Je houdt je huisdieren dus best weg bij bomen en locaties waar de processierups voorkomt.

Wat moet ik doen wanneer ik toch in contact ben gekomen met eikenprocessierupsen?

Ben toch in contact gekomen met de brandharen? Dan kan je het volgende doen:

1. Strip de huid met plakband om de brandharen te verwijderen. Wrijven of krabben helpt niet.
2. Was de getroffen lichaamsdelen met water, vergeet niet om ook de ogen goed te spoelen.
3. Was je kledij zorgvuldig en op zo hoog mogelijke temperatuur.

Hoe vermijd ik de blootstelling aan de brandharen van de rupsen?

Volg het best de volgende tips om blootstelling aan de rups te beperken:

1. Vermijd contact met de rupsen en/of nesten
2. Maak melding van de rupsen bij uw gemeente of brandweer
3. Bedek je lichaam bij onvermijdelijk contact
4. Blijf zoveel mogelijk uit de buurt van de boom en/ of nesten