Bruine plekken in je haag worden vaak veroorzaakt door de takluis. En deze kan je relatief eenvoudig en ecologisch bestrijden.
Wat is een takluis?
een takluis is een insect dat behoort tot een grotere groep van takluizen (Cinara spp) en is familie van de bladluizen. De takluis die bij ons voornamelijk voorkomt is de takluis Cinara cupressi. Ze is 1,8 – 3,9 mm lang en heeft een grijsachtig, oranjebruin tot soms zelfs geelachtig bruine kleur. Er zijn ook 2 zwarte markeringen of lijnen die vanuit de nek vertrekken en naar achter toe uiteen lopen als een soort V op de rug. Achteraan op het uiteinde van hun rug zijn er 2 korte siphonen (buisjes) zichtbaar die donker gekleurd zijn.
Deze korte siphonen zijn met elkaar verbonden door een donkere streep, goed zichtbaar op de rug. De poten zijn bleek gekleurd, behalve op de gewrichten, welke donker zijn. De poten zijn over de ganse lengte dun behaard. De antennes zijn vrij kort en hebben een lengte van ongeveer 2/5 van de volledige lichaamslengte. De uiteinden van de antennes zijn donkerder gekleurd. In volwassen stadium is er een grijze schijn die wordt veroorzaakt door een dikke waslaag en deze insecten moet beschermen tegen uitdroging.
Cinara cupressi wordt vooral gevonden op cipressen, met Leylandii in het bijzonder maar kan ook gevonden worden op Thuja, Juniperus en Chamaecyparis.
De aanwezigheid van honingdauw kan in eerste instantie wijzen op takluizen. De honingdauw kan door de roetdauwschimmel zwart verkleurd zijn.
Wouter Crucke, De Boomdokter
Levenscyclus van takluizen
HERFST: In ons klimaat legt de takluis haar eitjes af in de herfst, dewelke in de volgende lente uitkomen.
LENTE tem ZOMER: In de lente zijn er enkel vrouwtjes te vinden zich ongeslachtelijk voortplanten (er komt dus géén paring aan te pas, zogenaamde parthenogenese). Ze leggen in de lente geen eitjes maar maar baren levende jongen.
Nu zijn er 2 soorten volwassen takluizen: mét en zonder vleugels, maar nog steeds enkel vrouwelijk. Zowel de volwassen luizen als de jongen zijn prima gecamoufleerd en moeilijk zichtbaar als ze op de bruinige takken van de Leylandii zitten. Ondertussen neemt hun aantal sterk toe tijdens de zomer.
Einde ZOMER/ begin HERFST: Wanneer de temperaturen beginnen te dalen en de herfst in zicht komt, produceert de luis ook mannetjes. Op dit moment beginnen ze ook te paren en zal het vrouwtje eitjes beginnen leggen ipv jongen te baren.
De eitjes worden gelegd rond de twijgen om te overwinteren.
Er worden verschillende generaties gemaakt tijdens het jaar, ik weet echter niet hoeveel er dat precies zijn.
Takluizen zijn de vrienden van de bladluizen
Het absolute maatje van takluizen (en ook de bladluizen) is de mier. Dat komt omdat mieren van suiker houden. Tak- en bladluizen steken namelijk hun scherpe snuit in de plant om er de sappen uit te zuigen als voedsel. Alleen, er zit één stof in die ze niet zo goed kunnen gebruiken en dat is de suiker, ook wel honingdauw (een heldere nectar-achtige vloeistof). Die suiker wordt uitgescheiden door 2 kleine buisjes op de rug van de luis.
De suiker komt naar buiten via die buisjes als een soort van druppeltjes. De mieren vangen die druppeltjes op, dit wordt vaker omschreven als mieren die de luizen “melken”. Op hun beurt zullen zij de luizen beschermen die hun belagers. En zo ontstaat er een symbiose. De mier mag de luizen melken en in ruil daarvoor beschermt hij de luizen. Wat een mooie wereld toch.
Natuurlijke vijanden van de takluis
Maar takluizen hebben ook natuurlijke vijanden. Alhoewel de takluis – in tegenstelling tot de bladluis – niet erg geliefd is als voedsel door de waslaag die over de luis ligt.
Eén van de gekende vijanden is de larven van de zweefvlieg. Jammer genoeg is deze nog niet commercieel beschikbaar. Waarschijnlijk omdat deze niet veel andere toepassingen kent en commercieel dus weinig interessant is.
Er zijn ook parasitaire sluipwespen die de populatie takluizen gaat onderdrukken.
Ik zou durven denken dat de larve van lieveheersbeestjes of de larven van de gaasvlieg ook kandidaat vijanden zijn. Het zijn immers fervente eters van bladluizen. Maar ik heb nog geen enkele bevestiging gezien van mijn vermoeden, noch in de praktijk, noch in onderzoeken.
Schade en bestrijding
De takluizen zuigen plantensappen uit het floëem van twijgen en jonge stammen. Het is door dit zuigen dat de afsterving begint. Zelfs kleine populaties kunnen veel schade veroorzaken, tot zelfs het volledig afsterven van de cipressen. De Cipressen takluis kan ernstige en directe schade veroorzaken in cipressen maar ook bij andere coniferen of spar-achtigen. Ze komt voor op:
- Leylandii
- Thuja
- Juniperus
- Chamaecyparis (Dwergcipres)
Maar ik zie ze toch bijna uitsluitend op Leylandii; De impact op je haag (of soms ook de bomen, hagen zijn immers de bomen in kort gehouden versie) is afhankelijk van het weer en andere stressfactoren. Hoge populatiedichtheden worden bevorderd door warme en drogere zomers.
Schadebeeld van de takluis
De takken worden op korte termijn geel, vervolgens bruin en verdrogen uiteindelijk. Daardoor ontstaat het vrij typische beeld waarbij delen van de haag, als in grote vlekken, bruin worden en afsterven, zie foto hieronder.
Aangetaste hagen kunnen zich soms herstellen, maar het is een zeer traag proces en afhankelijk van de graad van aantasting. Bij coniferen komt immers weinig hergroei vanuit het oudere hout. Al bij de eerste waarnemingen moet men behandelen.
De takluis bestrijden
Jammer genoeg is een bestrijding met nuttige insecten op vandaag niet mogelijk. Je kan de bestrijding doen met een natuurlijke insecticide zoals Pyrethro Pur. Of met Raptol, ook een natuurlijke insecticide met acaricide werking op basis van natuurlijk pyrethrum met toevoeging van koolzaadolie als hulpstof. De koolzaadolie maakt de wasachtige beschermlaag van de insecten weker, waardoor er meer pyrethrum binnendringt. Altijd toepassen bij valavond omdat natuurlijk pyrethrum binnen 2 uur wordt afgebroken door de zon.
Het is noodzakelijk om de aangetaste haag volledig te behandelen en niet enkel de bruine vlekken. 3 Behandelingen op 1 seizoen zijn noodzakelijk om de cyclus te kunnen doorbreken, 2 jaar na mekaar. Dit heeft voor mij in de praktijk de juiste resultaten geleverd. De laatste behandeling best rond eind september – oktober met een middel zoals Raptol zodat de eitjes ook aangepakt worden.
Ziezo, dit was een stevig artikel, ik hoop dat je hiermee voldoende weet wat een takluis is en hoe je deze aanpakt als je er door geplaagd wordt. Bel mij gerust of stuur mij een mail als je hulp nodig hebt voor de bestrijding, ik werk samen met vakmensen over het ganse land en kan meestal wel iemand aanspreken bij jou in de buurt.