Zelf een boom of struik laten groeien uit zaad, of fruit kweken uit een pit of bes, we doen het niet snel. Uit iedere pit of steen kan nochtans een boom groeien. Dit proces staat ook wel bekend als kiemen, wanneer er zich een jong plantje ontwikkeld en uit het zaad ont
Het lijkt heel eenvoudig als we zien hoe soms inheemse bomen zich in onze tuin vanzelf uitzaaien. In de opkweek is het nochtans niet zo evident. Het vraagt kennis en veel geduld.
Wil je fruitbomen opkweken uit pit, moet je ook rekening houden met enkele nadelen. De meeste fruitsoorten zijn niet zaadvast waardoor je gekweekte boom sterk kan afwijken van de eigenschappen van de oorspronkelijke boom. Je hebt dus geen garantie of er fruit aan de boom zal komen en hoe het fruit zal smaken. Perzikbomen uit zaad hebben de meeste kans op zaadvastigheid.
Sierplanten die bessen dragen, kunnen ook vanuit zaad worden opgekweekt. Het is zeker leuk om te proberen en het kost je niet meer dan een bezoek aan de supermarkt! Hou daarom zeker de websites en nieuwe folders in het oog. Zo scoor je de goedkoopste vruchten en bessen om van start te gaan.
Er zijn twee kweekmethoden. We bekijken ze hieronder stap voor stap.
Kiemen in zandmengsel
- Kies je zaden: kies pitten van gezonde, grote vruchten.
- Verwijder het vruchtvlees: bij dikke pitten zoals van perzik of pruim is het niet moeilijk om het vruchtvlees te verwijderen. Dit kan je doen door de vrucht op te eten en vervolgens de steen af te spoelen. Pitten van appel of peer kan je uit het klokhuis verwijderen. Fijne zaden van zachte bessen komen vrij door ze door een zeef te drukken.
- Zaden laten drogen: de pitten of stenen kan je laten drogen op een stukje keukenrol en bewaar ze daarna in een luchtdicht bakje in de koelkast. Kastanjes en eikels mogen niet uitdrogen
- De pitten zaaien in een mengsel van rijnzand en wormenaarde of compost. Kleine zaadjes mogen maar met enkele millimeters rijnzand worden afgedekt. Gebruik puur zand om af te dekken zodat de grond niet kan dichtslaan. Kleine kiemplantjes hebben vaak te weinig kracht om door verdichte grond te breken.
- Zet de zaaibakken gewoon buiten en bescherm ze tegen de vogels indien nodig. Volgt er na het zaaien een droogteperiode, moeten de zaaibakken regelmatig beregend worden om uitdroging en oververhitting van de zaden te voorkomen. Bij een warme herfst zet je de zaaibakken best op een schaduwplek.
- Als de kiemplanten boven komen, regelmatig blijven water geven en uitplanten als ze groter worden.
- Bij een hoogte van 50 cm kunnen ze in de volle grond worden geplant.
Kiemen in vochtig keukenpapier
Sommige mensen prefereren de techniek met vochtig keukenpapier om een boom of struik kweken uit zaad. Hiermee kan je makkelijk zaadjes laten kiemen.
- De eerste stappen blijven gelijkaardig als hierboven beschreven. (Stappen 1-3)
- De pitten of het zaad wordt in een dubbel vel keukenpapier gewikkeld. Leg de pitten of zaden voldoende ver van elkaar zodat nadien de worteltjes niet in elkaar groeien. Maximum 3 pitten per keukenpapier.
- Maak het keukenpapier nat en steek het in een luchtdicht glazen of plastic pot.
- Heeft het zaad warmte nodig om te kiemen, zet het op een donkere, warme plaats en controleer wekelijks dat het keukenpapier nog vochtig is. Koudekiemers zet je best in de koelkast (60 – 80 dagen).
- Wordt je keukenpapier bruin en smoezig. Vervang het dan door ander keukenpapier zodat de zaadjes niet gaan rotten.
- Eenmaal de zaadjes worteltjes hebben gekregen, kunnen ze in potjes worden geplant. Plaats de zaadjes maximum op 3 cm diepte en bedek ze lichtjes met de potgrondmengeling. Het beste is een mengsel van 50 % rijnzand en 50 % wormenaarde of compost.
- Blijf de potjes vochtig houden maar niet te nat zodat de plantjes kunnen uitgroeien.
Wanneer boom kweken uit pit of bes
De zaden van inheemse fruitbomen en struiken hebben een typische kiemrust. De kiemrust is een natuurlijk beschermingsmechanisme van de plant waardoor zaden die in de zomer of herfst op de grond vallen, niet direct gaan kiemen. Bijvoorbeeld, de zaadhuid kan nog te hard zijn om te kiemen. Tijdens de winter, onder invloed van de temperatuur, bacteriën en schimmels wordt de kiemrust langzaam afgebroken.
De meeste zaden moeten ook nog een hormoonwijziging ondergaan vooraleer ze kunnen kiemen. Dit gebeurt als de zaden voldoende lang aan een koude periode worden blootgesteld. Zo worden de kiemremmende stoffen in het zaad omgezet tot groeibevorderende hormonen.
Inheemse bomen en struiken kiemen het liefst bij lage temperaturen. Daarom is het najaar zeker en vast de beste periode om te starten met de opkweek vanuit een pit of bes. Het kan gebeuren dat zaden bij zachte winters onvoldoende koude ervaren om te kiemen in het voorjaar.
Op zoek naar meer tips over hoe je bomen kan planten? Lees dan zeker onze blogpost over bomen planten!
Vogels houden van de zaden
Een boom of struik kweken uit zaad is niet altijd even makkelijk. De grootste vijand van de zaden en de kiemplantjes zijn houtduiven, kraaien en kauwen. Eenmaal de plantjes zijn ontdekt, is het noodzakelijk om ze met vogelnetten te overdekken als je nog iets wilt overhouden.