Reportage door De Standaard
WAT MOET JE DOEN?
Veel van onze bossen zijn ziek, toont onderzoek. Gelukkig heeft boomdokter Wouter Crucke helende handen. Al kan zelfs hij vaak niet op tegen de hardnekkigste zwam, genaamd ‘de mens’.
Het zijn net mensen. Bomen bloeden als ze gewond zijn, reiken even ambitieus naar de hemel en houden niet van al te plotse veranderingen. Dat zowel mensen als bomen vandaag te lijden hebben onder de slechte luchtkwaliteit, mag daarom niet verwonderen. Volgens het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (Inbo) is een op de vijf bomen in Vlaanderen beschadigd of mist hij minstens een kwart van zijn bladeren (DS, 3 mei). De slechte luchtkwaliteit, net als de opwarming van de aarde, is deel van de oorzaak.
Ook de mens heeft zijn rapport.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelde deze week dat er wereldwijd elk jaar naar schatting zeven miljoen mensen sterven door blootstelling aan vervuilde lucht. Wij verliezen met andere woorden evengoed bladeren. ‘Wat wil je? We leven op dezelfde planeet’, zegt Wouter Crucke (42). Hij is ‘fulltime boomdokter en halftime hoopvol’. ‘Dat er onder bomen meer exotische schimmels oprukken, zoals het Inbo stelt, is een probleem, maar dat hoeft niet te betekenen dat de aangetaste bomen sterven. Vergelijk het met griep: een twintiger zal een week in bed liggen, maar voor een tachtiger die al wat zwakker is, kan het dodelijk zijn. Hetzelfde geldt voor bomen. Alleen stelt zich daar de vraag, als je weet dat een boom honderden, zelfs duizend jaar oud kan worden: waarom is de boom zwak? En ook: wie geneest de boom?’
Mensen willen te snel van hun zieke boom af. Zwam? Kappen. Schimmel? Kappen…
Trage recuperatie
Wie bomen wil genezen, moet geduld hebben. Wouter Crucke heeft geduld, zelfs als blijkt dat een van zijn drie kinderen aan het cijferslot van de werkbak heeft geprutst.
Hij wandelt met ons door het Drongengoedbos in Ursel, om te tonen hoe hij te werk gaat. ‘Je kunt een boom geen spuitje of zetpil geven. Wat je wel kunt doen, is de boom ondersteunen zodat die het werk zelf doet.
Een boom heeft namelijk eigen afweermechanismen, zoals weefsel om schimmel in te kapselen. Dat is een werk van jaren en daarvoor moet hij voldoende kracht hebben om te vechten. Dat is niet altijd het geval.’ Meten is weten en daarom begint Crucke onder meer met het bepalen van het bladgroen of chlorofylgehalte, wat nodig is voor fotosynthese. Hoe hoger de waarde, hoe vitaler.
Met een ander toestel maakt hij een scan van de boomstam om na te gaan of er bijvoorbeeld holtes aanwezig zijn die wijzen op verval. ‘De technologie helpt ons ontzettend’, zegt Crucke. ‘Vandaag is het mogelijk om luchtscans van bossen te maken.
Die objectieve data heb je nodig om de gezondheid van bomen en bossen in te schatten.’ Een bos genezen is een ander paar mouwen. ‘Een bos kun je wel bijsturen, maar op het moment dat de bomen duidelijk maken dat ze lijden, is het lastig om de oorzaak aan te pakken. Bomen reageren slecht op verandering omdat ze zich traag aanpassen.
Andere temperatuur of omgeving? Geef ze tien tot dertig jaar.’ In die zin wil Crucke een kanttekening maken bij het Inbo onderzoek. Als de gezondheid van onze bossen achteruit gaat, heeft dat altijd meerdere oorzaken. ‘Luchtvervuiling is er ongetwijfeld een van, maar dat het grondwaterpeil in Vlaanderen in vijftig jaar tijd met een meter is gezakt omdat we zoveel water verbruiken, is voor onze bossen ook ingrijpend.
Ter illustratie: ik werk zeventien jaar met bomen en ik heb meermaals gezien hoe ze lijden onder werkzaamheden waarbij intensief grondwater weggepompt wordt. Zelfs tot twee kilometer ver kan een bos daar aan zijn wortels de impact van voelen.’
Te veel herfstblaadjes
Dat brengt ons bij de mens. Vreemd dier, toch wel. Kan emotioneel reageren wanneer er bomen gekapt worden, maar investeert amper in de boom die hij heeft. ‘De twee vaakst gehoorde redenen om bomen bij particulieren te kappen, is omdat de eigenaar of een buur klaagt over bladerafval’, zegt Wouter Crucke. ‘Maar ook onder het mom van veiligheid worden veel bomen onnodig gekapt. Schimmel? Kappen. Zwam? Kappen. Want hij moest maar eens omvallen! Terwijl, met geduld en de wil van de eigenaar kom je al ver. Vaak komt het erop neer om de wortels meer ruimte te geven, want die zitten dan onder aangestampte opritten en gazons. En om de boom op het juiste moment en niet te intensief te snoeien. Als mensen bomen wat beter zouden begrijpen, zouden ze ongetwijfeld al een pak gezonder zijn.’
Nogmaals hartelijk dank aan Sarah Vankersschaever voor dit mooie artikel waarin zij moeiteloos mijn gedachten wist te vertalen naar een geschreven tekst.